Uluslararası Ticarette Kullanılan Belgeler

Uluslararası Ticarette Kullanılan Belgeler

Uluslararası Ticarette Kullanılan Belgeler Nelerdir?

Yazı İçi Başlıklar

Ticari Belgeler (Commercial Documents)

Ticari belgelerin en önemlisi faturadır. Satılan bir malın niteliği, ölçüsü, miktarı, birim fiyatı ve toplam bedelini gösteren ticari belgelere fatura denir. 
Satıcı tarafından düzenlenmekte ve alıcıya verilmektedir.
 

Proforma Fatura (Proforma Invoice)

Anlaşma safhasında ihracatçı tarafından malın birim fiyatı, malın özellikleri ve satış şartlarının yer aldığı, teklifin hangi tarihe kadar geçerli olduğu vb. bilgileri verme amacı güden bir teklifname niteliğindedir. 
Proforma fatura, akreditifli işlemlere başlarken bankalara ibraz edilir. Ancak bu ilişkilendirme bilgilendirme anlamındadır.
 

Ticari Fatura (Commercial Invoice)

Satış işleminin gerçekleşmesinden sonra düzenlenen faturadır. Orijinal fatura, satış sözleşmesini belgeleyen veya satış sözleşmesinin var olduğuna dair kesin karine oluşturan bir belgedir
İthalat veya ihracatta gümrük işlemlerinin yapılması ve vergilerin hesaplanması için orijinal fatura gerekmektedir
Orijinal fatura, banka aracılığı ile ithalatçıya gönderilmektedir. Genellikle ticari faturaların İngilizce olarak düzenlenmesi benimsenmiştir.
 
Ticari faturada bulunması gereken hususlar şunlardır:
  • Fatura kelimesi,
  • Faturanın düzenlenme yeri, tarihi ve sayısı,
  • İhracatçı ve ithalatçının tam unvan ve adresleri,
  • Malın tam tanımı (cinsi ve nev’i) ve miktarı,
  • Malın birim fiyatı,
  • Teslim şekli,
  • Ödeme şartı,
  • Satış bedeli,
  • Ambalaj işaretleri.
  • Malın teslim ve bedelini ödeme yeri.
Ayrıca, akreditifli işlemlerde; akreditif numarası ve diğer ek bilgiler faturada yer almalıdır.
 

Tasdikli Fatura ya da Konsolosluk Faturası (Consulate Invoice)

Bazı ülkelerin ithalat mevzuatı gereği, ithalatçıların konsolosluk faturası gereksinimleri olabilir. Bu taktirde tanzim edilen ticari fatura, ilgili ülke konsolosluğuna tasdik ettirilir ve ticaret odalarımız tarafından da tasdik olunur.
Konsolosluk faturası; konsolosluktan temin edilecek belgelerin (formların) doldurulması şeklinde de olabilir. Konsolosluk faturasının istenmesinin nedeni; ithal edilen malın fiyatının cari fiyatlara uygunluğunun kontrol edilmesi ve gerçek dışı düzenlenmiş faturalara istinaden yurtdışına para kaçırılmasının önlenmesidir. Ayrıca, mal, ithal gümrüğünde gerçek değeri üzerinden vergilendirilmiş olacaktır.
 

Navlun Faturası (Freight Invoice)

Navlun, deniz ve/veya iç suyolu ile taşımacılıkta malın taşıma ücretinin ifadesidir. Navlun, peşin navlun ödemesi (advance freight) veya havale navlun ödemesi (freight collect) şeklinde ödenebilir
Peşin Navlun ödemesi, taşıtan tarafından fiili ihracat tarihinde taşıma şirketine yapılır. Havale navlun ödemesi ise, fiili ihracat başlayıp gemi yola çıktıktan sonra yapılır. Havale navlun ödemesinde (Freight Collect), taşıma şirketi navlun tamamen ödenmedikçe malı ithalatçıya teslim etmeme hakkına sahiptir. Navlun dış ticaret maliyeti içindeki önemli bir kalemdir. 
Navlunu oluşturan maliyet unsurları;
  • Seyir Maliyetleri
  • Liman Maliyetleri
  • Depolama Maliyetleri
  • İlave Diğer Maliyetler

Çeki Listesi (Weight List)

Ticari faturada belirtilen malın brüt ve net ağırlığının satıcı ya da tarafsız bir üçüncü kişi ya da kuruluş tarafından ayrı bir belge olarak beyan edilmesidir. Hangi taşıta ne kadar mal yüklendiğini, her birim, koli, paket, çuval vs. ağırlığı bilgilerini içermektedir. Dolayısıyla çeki listelerinde kayıtlı ağırlıkların, fatura ve konşimentoda yazılı ağırlıklara uygun olması gerekir. Gümrük idarelerince ve hasar halinde sigorta şirketlerince istenebilmektedir.
 

Spesifikasyon Belgesi (Specification List)

Çeki listesinde belirtilen bilgilere mal fiyatları ve mal değerleri de dahil edilerek düzenlenirse, elde edilen yeni belge “spesifikasyon belgesi” adını alır. İthalattan sonra malların dağıtımının yapılmasında pratiklik sağlayan bir belgedir.
 

Koli Ambalaj Listesi (Packing List)

Dökme olmayan ve koliler ile sevk edilen malların her koli içindeki miktar ve ölçüler ile koli sayısını ambalajlar açılmadan gösteren belgedir. Böylece koli listesi, gümrük işlemleri sırasında gümrük idaresine ve taşımacı firmaya sayım, yükleme ve taşıma açısından kolaylık sağlar. 
Koli listesi paket, kutu, sandık ve balyalar içindeki malların hangi cinsten, hangi ölçü ve renkte olduğunu gösterdiği için, ithalatçı kolileri açmadan dağıtımını yapma olanağını bulur.
 

İmalatçının Analiz Belgesi (Manufacturer’s Analysis Certificate)

Boya, çimento, asit vb. kimyasal maddeler gibi analiz gerektiren malların nem oranı, erime derecesi ve bu malların formüllerini oluşturan element ya da bileşiklerin ad ve oranlarını gösteren belgedir
Bu belgenin istenmesinin amacı, yüklenen malların sipariş özelliklerine sahip olup olmadığının, malların ambalajları kapatılmadan önce bağımsız kişi ve kuruluş tarafından kontrol edilerek belirlenmesidir.
 

Ekspertiz Raporu

İhraç veya ithal mallarının fiyat, miktar, kalite, bileşim katkı oranı, ticari teamül gibi hususlarda, gümrük idarelerince tereddüde düşülen durumlarda, bu idarelere verilen raporlardır. Gümrük Kanunu ve buna bağlı diğer mevzuatlarda hangi kurum ve kuruluşların vereceği ekspertiz raporuna itibar edileceği belirtilmiştir.
 

Taşıma Belgeleri (Shipping Documents)

Uluslararası ticarette malların bir ülkeden bir başka ülke ya da ülkelere sevk edilmesi söz konusudur. Bu sevkiyatlarda, taşıtan ile taşıyıcının sorumluluk ve yükümlülüklerinin belirlenmesi zorunludur.
Taşıma Belgesi ile malların taşıyıcı tarafından teslim alındığını ve malların bir yerden başka bir yere taşınacağını gösterir. Taşıma belgelerinin tümü makbuz özelliğinde olmasına karşın bu belgelerin bazıları sözleşme veya kıymetli evrak niteliği taşımayabilir.
 

Deniz Konşimentosu (Marine / Ocean Bill of Lading)

Bir gemi şirketi veya acentesinin veya yükleme limanında acentesi yok ise gemi kaptanı tarafından düzenlenerek malı yükletene verilen, malın teslim alındığını ve belirlenen şartlar dahilinde taşınarak gönderilene teslim edileceğini gösteren belgelerdir. Malın mülkiyetini temsil ettiğinden, ciro edilerek, malın el değiştirmesini sağlar.
 

Havayolu Taşıma Belgesi (Airway Bill)

Hava yolu ile yapılan sevkiyatta tanzim edilen bir belge olup, kıymetli evrak niteliğinde değildir. Dolayısıyla ciro edilmez. Malların gümrükten çekilmesi için banka adına tanzim edilmiş ise (vesaik mukabili ve akreditifli işlemlerde) bankanın taşıyıcıya hitaben vereceği yazı aranır.
Havayolu taşıma belgeleri iki türlü tanzim edilir;
  • Master airway bill : Malın yüklendiğini gösterir.
  • House airway bill : Malın yüklenmek üzere teslim alındığını gösterir.

Hamule Senedi ( CIM-Rail Consignment Note)

Demir yolu ile yapılan taşımacılıkta tanzim edilen belgedir. Kıymetli evrak niteliğinde değildir ve ciro edilmez. Alıcı ve satıcı ad ve adresleri, mal cinsi, miktarı, hareket ve varış yerleri, navlun bilgisi gibi bilgileri içerir.
 

Nakliyeci Makbuzu (Forwarder’s Receipt)

Demir yolu ve çoğunlukla kara yolu ile taşımacılıkta kullanılan bu belge, taşıma komisyoncuları (freight forwarder) tarafından belli bir ücret karşılığında kendi adlarına ve başkaları hesabına mal taşıyan nakliye firmaları tarafından düzenlenen belgedir.
 

Karayolu Taşıma Belgesi ( CMR-International Consignment Note)

Uluslararası nitelikteki CMR (Convention Marchandises Routiers) anlaşmasını kabul eden ülkeler arasındaki karayolu taşımasında kullanılan belgedir. Malların şartlara uygun taşınmak üzere teslim alındığını ve taşıma sözleşmesinin yapıldığını gösterir.
 

Karma Nakliyat Belgesi (Multimodal Bill of Lading)

Malların; kara yolu, deniz yolu, hava yolu, demir yolu gibi ulaşım yollarından en az ikisinin kullanılması halinde düzenlenir. Sorumlulukları malları teslim aldıkları yerden başlar, alıcısına teslime kadar sürer.
 

FIATA Tesellüm Belgeleri

Uluslararası Nakliye Acenteleri Birlikleri Federasyonu’na üye olan Taşıma Acenteleri tarafından standart şekle sokularak kullanılan ve taşınmak üzere teslim alınan mallar karşılığında verilen nakliyeci makbuzlarıdır
FIATA Lisansı bu federasyona üye olan Taşıma Acentelerine verilir. Düzenlenen bu belgeler taşıma sözleşmesi niteliğindedir.
  • Taşıyıcının Teslim Alındı Belgesi (FCR-Forwarder’s Certificate Of Receipt) : Taşımacının teslim alındı belgesidir.
  • Nakliyeci Taşıma Belgesi (FCT-Forwarder’s Certificate Of Transport: Nakliyeci taşıma belgesidir.
  • FIATA Kombine Konşimentosu (FBL- Combine Bill Of Lading) : Kombine Konşimentosudur.

Posta Makbuzu (Post Receipt)

Alıcısına posta ile gönderilecek mala ait kolinin doğrudan alıcı veya alıcının bankasına sevk edilmek üzere posta idaresince verilmesi karşılığında alınan posta makbuzudur. Posta paket makbuzları iki çeşittir.
  • Adi Posta Paket Makbuzu (Post Parcel Receipt)
  • Uçak Posta Paket Makbuzu (Airmail Parcel Receipt)

TIR Karnesi (TIR Carnet)

Uluslararası kara taşımacılığını dolayısıyla uluslararası ticaretin kolaylaştırılmasını sağlayan bir gümrük transit belgesidir.
 

Sigorta Belgeleri (Insurence Documents)

Sigorta belgeleri, malın iş yerinden alıcının teslim alacağı yere kadar meydana gelebilecek rizikoları karşılamak amacıyla alıcı veya satıcı tarafından yaptırılan, sigorta şirketleri veya bunların acenteleri tarafından düzenlenen belgelerdir.
 

Sigorta Poliçesi (Insurance Policy)

Malların sevk edildiği yerden teslim alındığı yere kadar ve dahil edilmiş ise, gümrükte beklediği süre içerisinde karşılaşabileceği rizikolara karşı sigorta edildiğini gösteren belgelere sigorta poliçesi denir
Sigorta poliçeleri genellikle iki aşamada düzenlenmektedir.
  • Flotan Sigorta Poliçesi : Kesin nakliyat sigortasının yapılacağını taahhüt eden bir belgedir.
  • Kesin (Kat’i) Sigorta Poliçesi : Malların nakil aracına yüklenmesinden sonra gerekli bilgilerin sigorta şirketine iletilmesini müteakip düzenlenen bir belgedir.

Sigorta Sertifikası (Insurance Certificate)

Malın ne zaman, ne kadar ve hangi nakil aracı ile taşınacağının belli olmadığı taşımaya ilişkin düzenlenen açık poliçelere bağlı olarak mal yüklemesi gerçekleştikçe parti parti açık poliçeden kullanımları gösteren sigorta belgesidir.
 

Resmi Belgeler (Official Documents)

Dolaşım Belgeleri (Movement Certificate)

Avrupa Birliğine üye ülkeler arasında yapılan ticarette kullanılan, özellikle gümrük vergilerinin hesaplanmasında bazı indirimler sağlayan resmi nitelikli belgelerdir. Dolaşım Belgeleri yalnızca, Türkiye veya Avrupa topluluğuna üye ülkeler menşeli veya bu ülkelerde serbest dolaşım halinde bulunan üçüncü ülke menşeli mallar için düzenlenebilir.
 
A.TR Dolaşım Belgesi
Avrupa Birliği ile Türkiye arasında katma protokol gereğince, ülkemizden birliğe üye ülkelere ihraç edilen ve gerekli gümrük muafiyetlerinden yararlanılması için tanzim edilen belge A.TR Dolaşım Belgesi’dir .
 
EUR.1 Dolaşım Belgesi
Türkiye’nin Türk mallarını teşvik amaçlı olarak malın gümrük indiriminden yararlanması amacıyla Ticaret ve Sanayi Odaları tarafından onaylanan ve Gümrük İdaresince vize edilen belgelerdir.
 
Menşe Şahadetnamesi (Certifcate Of Origin)
İhraç konusu eşyanın düzenlendiği ve onaylandığı ülke menşeli olduğunu veya gördüğü değişiklik ve işlemler dolayısıyla o ülke menşeli sayılması gerektiğini bildirir belgedir.
Uygulamada iki farklı menşe şahadetnamesi ile karşılaşılmaktadır.
  • Özel Menşe Şahadetnamesi (FORM-A)
  • ABC Formu

Sıhhat Şahadetnamesi (Health / Sanitary Certificate, Phytosanitary Certificate)

Sıhhat Şahadetnamesi (Health / Sanitary certificate) canlı hayvanların sağlıklı, et ve diğer hayvansal ürünlerin hastalıksız ve temiz olduğunu gösteren belgelerdir.
Phytosanitary Certificate ise bitkilerin ve bitkisel ürünlerin sağlam, temiz ve sıhhi olduğunu kanıtlayan raporlardır.
 

Helal Belgesi

İslam ülkelerine yapılan hayvansal ürün ihracatı sırasında, bu ürünlerin İslami kurallara göre kesildiğini gösteren ve ihracatçının bulunduğu şehirdeki Tarım İl Müdürlükleri tarafından düzenlenen belgedir.
 

Radyasyon Belgesi

İhraç edilecek tarım ürünlerinin hiç radyasyon içermediğini veya kabul edilebilir orandan daha fazla radyasyon içermediğini ispatlayan ve ihracatçı ülkenin bu konuda ölçüm yapmaya yetkili bir resmi kuruluşu tarafından düzenlenip ithalatçıya ulaştırılmak üzere ihracatçıya verilen bir belgedir.
 

Boykot / Kara Liste Sertifikası

Birbirleriyle ilişkileri bozulmuş yani kara listeye alınmış ülkelerin bir ticari ilişki konusu mal ya da tarafların bu listedeki ülkelerle ilişkisinin bulunmadığına dair istedikleri belge ya da beyanlardır.
 

Uygunluk Belgesi

Uygunluk denetimine tabi malları ithal etmek isteyen firmalar, bunların TSE tarafından belirlenen standartlara uygunluğunu belgelemek zorundadırlar. Malların fiilen ithal edilmeden önce numuneleri alınmak ve TSE tarafından teste tabi tutulmak suretiyle uygunluk belgesi alınması gereklidir
Test ve belgelendirme uygulaması, ithalat konusu malların, insan bitki ve hayvan sağlığı açısından zararlı bir etki taşımadığını, çevreye zarar vermediğini, güvenlik ve asayişle ilgili olumsuz etkilerinin bulunmadığını belgelemek amacını güder.
 

Finansman Belgeleri (Financial Documents)

Poliçe (Bill Of Exchange / Draft)

Belirlenmiş bir sürenin sonunda veya ibrazda, cinsi ve tutarı belirtilmiş bir meblağın belirli bir lehtara veya hamiline ödenmesi için alacaklının borçluya verdiği yazılı ve şartsız bir ödeme emridir.
 

Bono (Promissory Note)

Borçlunun alacaklısına hitaben düzenlediği bir ödeme vaadinden ibaret kambiyo senedidir.
 

Teslim Emri (Delivey Order)

Banka emrine düzenlenmiş bir konşimento ile gönderilen malın, ithalatçısının veya alıcısının malı gümrükten çekmeye karar vermesi üzerine henüz bankanın emrinde bulunan malın tamamen veya bir kısmının alıcıya teslim edilmesi için bankanın antrepo sorumlusuna hitaben yazdığı teslim talimatına denir.
 

Antrepo Makbuzu (Warehouse Receipt)

Malların bir antrepoya teslim edilmesi üzerine antrepo sorumlusu tarafından düzenlenen bir teslim alındı makbuzudur.
 

Rehin Senedi (Trust Receipt)

Bir banka kredi açtığı muteber bir müşterisinden malların veya mallar üzerindeki hakkın ya da malların satışından elde edilebilecek gelirin kendi kontrolünde olmasını isteyebilir
Bunun için bankanın müşterisinden aldığı “ticarete konu malların” bankaya rehin edilmiş olduğunu, duruma göre, mallar gümrükten çekildikten sonra banka adına depoya konulacağını, mallar işlendikten sonra (tütün gibi ürünlerde) banka emrine depoya teslim edileceğini veya belirtilen bir sürenin sonuna kadar malları satarak bedelini bankaya ödeyeceğini taahhüt eden bir belgedir.
Uluslararası Ticarette Kullanılan Belgeler
Başa dön