Temel Gümrük Kavramları
Yazı İçi Başlıklar
A.TR Dolaşım Belgesi
Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki sanayi ürünleri ve islenmiş tarım ürünleri ticaretinde kullanılan, eşyanın Türkiye ve AB’de serbest dolaşımda olduğunu gösteren ve eşyanın tercihli rejimden faydalanmasını sağlayan belgedir.
Antrepo
İthalat ya da ihracat yapılırken eşyanın zarar görmemesi için korunma amaçlı bekletildiği geçici depolardır.
Çeki Listesi
Hangi taşıta ne kadar mal yüklendiğini, her birim, paket, çuval, vs. ağırlığı içermektedir. Gümrük idarelince ve hasar halinde sigorta şirketlerince istenebilmektedir.
Demuraj
Dış ticaret işlemlerinde konteynırdaki yükün boşaltılması için ithalatçı ve ihracatçının yaptığı anlaşmayla belirlenen sürenin aşılması halinde, konteynır başına alıcı tarafından (navlun dışı) ödenen gecikme bedelidir.
Elleçleme
Gümrük gözetimi altındaki eşyanın asli niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük kaplardan küçük kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi veya tamiri, havalandırılması, kalburlanması, karıştırılması ve benzeri işlemlerdir.
Eşyanın Gümrüğe Sunulması
Eşyanın gümrük idaresine ya da gümrükçe tayin edilen veya uygun görülen herhangi bir yere getirilmesi üzerine, belirlenen usul ve esaslara uygun olarak, gümrük idarelerine yapılan bildirimdir.
Eşyanın Teslimi
Eşyanın tabi tutulduğu gümrük rejimi ile öngörülen amaçlar doğrultusunda gümrük idareleri tarafından ilgilisine teslimidir.
EUR.1 Dolaşım Sertifikası
tercihli Menşe kuralları çerçevesinde Serbest Ticaret Anlaşması (STA) yaptığımız ülkelerden ithal edilen eşya ile Avrupa Birliği’nden ithal edilen tarım ürünleri ve Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) ürünlerinin ilgili anlaşma hükümlerinden faydalanmasını sağlayan; muhteviyatı eşyanın ilgili anlaşma kuralları çerçevesinde menşeli olduğunu gösteren; ihracatçı tarafından doldurulmasını gereken belgedir.
Bu belge Müsteşarlıkça yetki verilen kişi/kurum/kuruluş tarafından gerekli kontroller yapıldıktan sonra onaylanıp gümrük müdürlüğünce vize edildikten sonra geçerlilik kazanmaktadır.
EUR.MED Dolaşım Sertifikası
EUR.1 Dolaşım Sertifikası ile aynı şekilde düzenlenen, ancak sadece Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyonu (PAAMK) sistemi çerçevesinde kullanılan dolaşım izin belgesidir.
Fatura Beyanı
Faturada adı geçen eşyanın ilgili anlaşma kurallarına göre Menşeli olduğunun ihracatçı tarafından fatura, teslimat notu veya başka bir ticari belge üzerinde yazılı olarak beyan edilmesiyle oluşturulan; ihracatçı tarafından düzenlenen ve imzalanan; Müsteşarlıkça yetki verilen kişi/kurum/kuruluş veya gümrük müdürlüğünde herhangi bir onay prosedürüne tabi tutulmayan; toplam kıymeti 6.000 €’yu geçmeyen ve Menşeli ürünler ihtiva eden bir sevkiyat için herhangi bir ihracatçı tarafından, 6.000 €’yu geçen tutarlar için ise onaylanmış ihracatçılar tarafından düzenlenir.
Fiili İthalat
İthalat mevzuatına göre bir malın ithal muamelelerinin tamamının tamamlanarak, beyanname onayından sonra tüm gümrük vergi, resim ve masraflarının ödenerek malın teslim alınması işlemidir.
Fiili İhracat
İhraç edilmek istenen eşyanın, ilgili ihracat beyannamesinin tescili sırasında bulunduğu durum ve niteliğini, gümrük denetiminden çıktığı sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu haliyle Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesidir.
Form A Belgesi
ülkemiz tarafından Gelişme Yolunda Ülkeler ve En Az Gelişmiş Ülkeler ile ticarette tek taraflı olarak indirim tanınması esasına dayanan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi’nin (GTS) işleyebilmesi için gerekli belgedir.
Aynı zamanda 2001/3485 sayılı Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Kapsamında Tercihli Rejimden Yararlanacak Eşyanın Menşeinin Tespitine İlişkin Karar hükümleri çerçevesinde, ülkemiz tarafından tek taraflı olarak tanınan tavizlerden yararlanılabilmesi için gerekli uluslararası prosedürü tamamlayan ülkelerden GTS kapsamında yapılacak ithalatlarda eşyanın tavizden faydalanan ülke Menşeli olduğunu da gösterir.
GTS kapsamında ülkemizden yapılan ve Türkiye’nin faydalanan ülke konumunda olduğu durumlarda ise Ticaret ve/veya Sanayi Odalarınca vize edilen ve gümrük müdürlüklerince ayrıca vize edilmeyen Menşe ispat belgesini ifade etmektedir.
Gümrük Beyanı
Belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması talebinde bulunulmasına gümrük beyanı adı verilir.
Gümrük Denetimi
Gümrük mevzuatına ve gereken hallerde gümrük gözetimi altındaki eşyaya uygulanacak diğer hükümlere uyulmasını sağlamak üzere eşyanın muayenesini, belgelerin varlığını ve gerçekliğinin kanıtlanmasını, işletme hesaplarının, defterlerinin ve diğer yazılı belgelerin tetkikini, nakil araçlarının kontrolünü, bagajların ve kişilerin yanlarında ve üstlerinde taşıdıkları eşyanın kontrolünü, idari araştırmalar ve benzeri diğer işlemlerin yapılmasını gibi, özel işlemlerin yerine getirilmesini ifade eder.
Gümrük Gözetimi
Gümrük mevzuatına ve gereken hallerde gümrük gözetimi altındaki eşyaya uygulanacak diğer hükümlere uyulmasını sağlamak üzere gümrük idareleri tarafından genel olarak uygulanan işlemleri karşılayan bir ifadedir.
Gümrük Hattı (Kırmızı, Sarı, Mavi, Yeşil Hat)
Sarı Hat
Belge kontrolünün yapıldığı hattır. Ancak gerek duyulduğunda gümrük idarelerince eşyanın genel bir kontrolü de yapılır.
Kırmızı Hat
Eşyanın fiziki kontrolünün, muayenesinin yapıldığı hattır.
Mavi Hat
Sonradan kontrole tabi eşyanın işlem gördüğü hattır.
- Sonradan kontrol, eşyanın gümrük gözetiminden çıkmasından sonra, beyanların doğruluğunun saptanması amacıyla yapılan gümrük kontrolü veya firma denetimidir. Bu kontrolden onaylanmış kişi statüsündekiler yararlanır.
- Onaylanmış Kişi Statüsü: Yönetmelik ile güvenirlik kriterleri genel şartlar olarak belirlenmiş ve öngörülen dış ticaret performanslarına (gerçekleştirilen ihracat ve ithalat tutarları) bağlı olarak Gümrük Müsteşarlığınca (Gümrükler Genel Müdürlüğü), basitleştirilmiş usullerden yararlanmak üzere, belirtilen yeter şartları taşıyanların yazılı olarak başvuruları üzerine Onaylanmış Kişi Statü Belgesi verilir. Bu belgeye sahip kişiler bu statü ile anılırlar.
Yeşil Hat
Kamu mallarının işlemlerinin yapıldığı gümrük hattıdır.
Gümrük Rejimi
Gümrüğe gelen bir eşya için kişilerin yapacakları işlemlere verilen genel bir kavram olup; serbest dolaşım rejimi, transit rejim, antrepo rejimi, dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü beyanı, geçici ithalat rejimi, hariçte işleme rejimi ve ihracat rejimi olmak üzere toplam sekiz rejim söz konusudur.
Gümrük Statüsü
Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşıma girmiş olup olmadığı yönünden durumunu ifade eder. 4458 sayılı kanuna göre, TCGB’deki bir eşya iki tür statüye sahip olabilir.
Bunlar; Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya statüsü ve Gümrük Gözetiminde Bulunan Eşya Statüsüdür.
Gümrük Tarifeleri
Gümrük tarifesi geniş anlamda dış ekonomi politikasının, dar anlamda ise dış ticaret politikasının en eski ve en çok kullanılan araçlarından biridir.
Gümrük vergileri bir yasa ile konuluyorsa böyle tarifelere “otonom tarife” denilmekte, buna karşın vergiler uluslar arası anlaşmalar ve karşılıklı görüşmeler sonucunda belirleniyorsa bu tür tarifeler “sözleşmeli tarife” olarak adlandırılmaktadır.
Gümrük Tarife Cetveli
İthal edilen mallar üzerinden alınması gereken vergi miktarı veya oranlarını gösteren listedir.
Gümrük Vergileri
Yürürlükteki hükümler uyarınca eşyaya uygulanan ithalat veya ihracat vergilerinin tümünü ifade eden genel bir kavramdır.
Gümrük Yükümlülüğü
Bir kişinin yürürlükteki mevzuat uyarınca ithalat veya ihracat vergisi ödeme yükümlülüğünü ifade eder.
INF 4 Bilgi Formu
Tedarikçi beyanının gerçekliğinin ve tedarikçi beyanında yer alan bilgilerin doğruluğunun kontrol edilmesi amacıyla Menşe ispat belgesinin düzenleneceği gümrük idaresinin talebi üzerine tedarikçinin yerleşik olduğu veya gerekli bilgi ve belge akısının yapılmış olması kaydıyla ihracatın gerçekleştirildiği ülke gümrük idaresince düzenlenen, tedarikçi tarafından ihracatçı ülke gümrük idaresine verilmek üzere ihracatçıya sunulan belgedir.
İhracat Vergileri
Eşyanın ihracatıyla ilgili olarak alınması gereken gümrük vergilerini ve gümrük vergisine eşdeğer bütün mali yükleri ifade eder.
Menşe
Bir eşyanın ekonomik milliyetini belirtir.
Menşe İspat Belgeleri
Eşyanın tercihli menşeini gösteren EUR.1 ve EUR. MED Dolaşım Sertifikalarını, Fatura Beyanlarını, Form A Belgelerini ve tercihli olmayan menşeini gösteren Menşe Şahadetnamelerinin tamamını ortak tanımıdır.
Navlun
Sözlük anlamı “dış ticarette bir yerden başka bir yere ulaştırmak için gemiye alınan eşyanın bütünü ve taşıyıcı tarafından, gemisinde taşınacak yük için istenen ücret” olarak tanımlanır. Ancak zamanla beraber gümrükleme sektöründe “navlun” kelimesi salt deniz yoluyla yapılan taşımacılık için değil, dış ticaret işlemlerinde herhangi bir ulaşım yolu ile (deniz yolu, kara yolu, hava yolu ve demir yolu) yapılan taşıma hizmetine ve taşıma hizmeti karşılığında ödenen bedele verilen genel isim olmuştur.
Deniz hukukunda taşıyanın belirli bir ücret karşılığında, gemisini kısmen ya da tamamen taşıtana tahsis ederek ya da tahsis etmeksizin bir yükü deniz yoluyla taşımayı yüklendiği sözleşmedir.
Proforma Fatura
Anlaşma safhasında ihracatçı tarafından malın birim fiyatının, özelliklerinin ve satış şartlarının yer aldığı, bilgi verme amacını güden bir teklifname niteliğindeki fatura olmaktadır.
Sağlık Sertifikası
İhraç konusu malın sağlık koşullarına uygun olup olmadığını gösteren belge niteliğindedir. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’ndan alınmaktadır.
Serbest Dolaşımdaki Eşya
Türkiye ve AB Menşeli olan veya üçüncü ülke Menşeli olup Türkiye ya da AB’de ithal işlemleri tamamlanmış, gerekli gümrük vergisi, eş etkili vergi ve resimleri tahsil edilmiş, bu vergi ve resimleri tam veya kısmi bir iadeden yararlanmamış eşyayı ifade eder.
Serbest Ticaret Anlaşması (STA)
Bu anlaşmaların amacı, iki tarafın birbirleri menşeli eşyaya tercihli tarife uygulaması suretiyle iki ülke arasındaki ticareti özendirmek ve arttırmaktır.
Konşimento (Sevk Belgesi)
Tren, uçak veya gemi ile yapılan taşımacılıkta kullanılan ve malın taşımak üzere teslim alındığını ve varış noktasında konşimento sahibine teslim edileceğini gösteren kıymetli evrak niteliğinde bir belgedir.
Tedarikçi Beyanı
Gümrük Birliği kapsamında serbest dolaşımda bulunan ve Pan Avrupa Menşe Kümülâsyon Sistemi, Pan-Avrupa Akdeniz Menşe Kümülâsyon Sistemi veya Batı Balkan Menşe Kümülasyon Sistemine taraf ülkelerden biri Menşeli eşyanın tercihli Menşe statüsünü kanıtlayan beyanı.
Ticaret Politikası Önlemleri
Gözetim ve korunma önlemleri, miktar kısıtlamaları ve ithalat veya ihracat yasaklamaları gibi eşyanın ithal ve ihracı ile ilgili hükümlerle belirlenmiş tarife dışı önlemleri ifade eder.
Türkiye Gümrük Bölgesi
Türkiye Cumhuriyetinin, karasularını, iç suları ve hava sahasını da kapsayan Türkiye Cumhuriyeti topraklarına verilen isimdir.
Üçgen Trafik
Hariçte İşleme Rejimi kullanılarak hammadde ve ara malların üçüncü ülkelere işlenmek üzere geçici olarak ihraç edilmesinden sonra işleme faaliyeti sonucunda oluşan ürünün tam ya da kısmi ithalat vergisi muafiyetinden yararlanarak, Gümrük Birliği Gümrük Bölgesinin başka bir parçasından tekrar serbest dolaşıma girebilmesini sağlayan sistemdir.
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
60 Seri numaralı Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) kapsamındaki tespit işlemlerini yapan ve sonucunda tespit raporu düzenleyen, Müsteşarlıkça adına yetki belgesi düzenlenen gerçek veya tüzel kişi ortağı gümrük müşavirini ifade etmektedir.
Temel Gümrük Kavramları